W ramach porządkowania prawa budowlanego w Polsce w dniu 1.02.2022 Minister Rozwoju i Technologii podpisał rozporządzenie, które zmieniło zakres zastosowania kanałów do wentylacji w domach mieszkalnych: jedno i wielorodzinnych.
Do tej pory istniało wymaganie stosowania kanałów posiadających klasyfikację w zakresie reakcji na ogień jako niepalny (klasa A). Po zmianie, spod zakresu powyższego wymagania zostały wyłączone zastosowania kanałów do wentylacji w budownictwie jednorodzinnym. W przypadku budynków jednorodzinnych w zabudowie szeregowej i budynków wielorodzinnych, została wskazana jako minimalna klasa E reakcji na ogień, a także w przypadku przejść kanałów pomiędzy strefami ochrony przeciwpożarowej, rozporządzenie Ministra określa klasę zabezpieczeń, które muszą być zastosowane na przejściach.
Jest to ważna zmiana Prawa Budowlanego w Polsce dla wszystkich osób rozważających zastosowanie rekuperacji we własnym domu, ale przede wszystkim zmiana ta jest kluczowa dla branży deweloperskiej ponieważ otwiera pełne możliwości zastosowania kanałów wentylacyjnych z HDPE w praktycznie wszystkich inwestycjach mieszkaniowych: domach w zabudowie szeregowej i bliźniaczej, oraz w budynkach wielorodzinnych.
Kanały z HDPE, czyli na przykład system kanałów VASCO EASY FLOW specjalnie zaprojektowany dla wentylowania pomieszczeń mieszkalnych posiadają wielkie zalety w stosunku do tradycyjnych rozwiązań na bazie blachy stalowej, ponieważ dają możliwość łatwego wykonywania małogabarytowych instalacji do wentylacji nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła. W przeciwieństwie do tradycyjnych kanałów wentylacyjnych z blachy o dużych średnicach, kanały z HDPE są łatwe w układaniu i zajmują mało miejsca w przestrzeni budynku. Nadają się do zabudowy w warstwach podłogowych lub w minimalnej wysokości zabudowy podsufitowej, stąd nie ma przy ich zastosowaniu konieczności wydzielania specjalnej przestrzeni technicznej pod sufitem do rozprowadzenia instalacji, co jest nieodzowne przy tradycyjnych kanałach wentylacyjnych z blachy stalowej.
Wśród różnych dostępnych rozwiązań kanałów do wentylacji z HDPE system ofertowany przez Vasco wyróżnia się wyjątkowo korzystną relacją wysokości całkowitej kanałów oraz rozdzielaczy w stosunku do ilości powietrza możliwego do przesłania jedną linią. Daje to w efekcie możliwość odpowiedniej wentylacji wszystkich pomieszczeń w domu jednorodzinnym, lub w mieszkaniu przy bardzo kompaktowej zabudowie nie ograniczającej wysokości użytkowej pomieszczeń mieszkalnych. Kanały Vasco EasyFlow, a także pozostałe elementy sytemu zostały zaprojektowane w wysokości całkowitej 6 cm, a unikalne jest to, że tym kanałem można przesyłać nawet 75 m3/h powietrza. W ten sposób jedną linią kanału, można zaopatrzyć każdy typ pomieszczenia w domu jednorodzinnym lub w mieszkaniu. Jest to wielką zaletą kanałów Vasco i odróżnia je od innych rozwiązań, ponieważ większość dostępnych na rynku kanałów z HDPE o przekroju okrągłym o średnicy 7,5 cm daje możliwość transportu tylko 30 m3/h jedną linią. Wyjątkowa zdolność do cichego, pozbawionego turbulencji transportu dużej ilości powietrza kanałem EasyFlow Vasco o niskim przekroju została osiągnięta dzięki dopracowanemu w oparciu o prawa aerodynamiki projektowi profilu przewodu i specjalnej struktury wewnętrznej, co zapewnia laminarność strumienia powietrza.
Dzięki przyjęciu wysokości konstrukcyjnej dla systemu kanałów Vasco 6 cm wymagana on minimalnej wysokości zabudowy podsufitowej, a w przypadku rozprowadzania kanałów wentylacyjnych w warstwach podłogowych mieści się standardowo stosowanych warstwach styropianu pod wylewkę posadzki.
Wysokość użytkowa pomieszczeń jest dla każdego inwestora strategiczną wartością w nieruchomości, przy czym ten aspekt jest szczególnie ważny w przypadku budownictwa wielorodzinnego wielopoziomowego, dlatego tak duże znaczenie ma możliwość rozprowadzenia instalacji wentylacyjnej kanałami o niskim profilu, ponieważ nie spowoduje to ograniczenia wysokości pomieszczeń.
Do stycznia roku 2022 Warunki Techniczne stawiały w paragrafie 267 wymóg zastosowania kanałów do wentylacji z materiałów niepalnych. Ministerstwo Rozwoju i Technologii w dokumencie „Ocena skutków regulacji” przedstawiło argumenty o konieczności dostosowania obowiązujących przepisów techniczno-budowlanych do współczesnej wiedzy technicznej w zakresie stosowania przewodów wentylacyjnych z tworzywa sztucznego.
Warto zwrócić uwagę na przyczynę konieczności tego dostosowania. Zapis o zastosowaniu w wentylacji wyłącznie kanałów z materiałów niepalnych powstał w 2002 roku, czyli w czasie kiedy instalacje wentylacji mechanicznych w domach mieszkalnych nie były w ogóle stosowane, ponieważ w tamtym czasie nie istniało alternatywne rozwiązanie w stosunku do tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej, a jednocześnie nie zwracano tak dużej uwagi na konieczność oszczędzania energii na ogrzewanie.
Z tych powodów stworzony na bazie wiedzy z lat 90-tych XX wieku zapis stawiał wymaganie bezwzględnej niepalności, ponieważ dotyczył w domyśle obiektów, w których w tym czasie rzeczywiście stosowano wentylację mechaniczną, a były to obiekty o przeznaczeniu publicznym, zamieszkania zbiorowego i przemysłowe. Dlatego Ministerstwo Rozwoju i Technologii na początku 2022 roku uzupełniło dotychczasową treść przepisów w paragrafie 267 dodając punkty dotyczące obszaru budownictwa mieszkaniowego, które do tej pory nie miało żadnych przeznaczonych im szczegółowych zaleceń.
Stało się to koniecznością, ponieważ w ciągu ostatnich dwudziestu lat systematycznie rosła świadomość w zakresie potrzeb wentylacji, a jeszcze szybciej zwiększały się wymagania inwestorów w zakresie energooszczędności, do której wentylacja z odzyskiem ciepła, czyli rekuperacja przyczynia się w znaczącym stopniu. Z tych powodów obecnie zastosowanie wentylacji z odzyskiem ciepła w budownictwie mieszkaniowym stało się niezbędne. Co więcej, samo prawo budowlane wręcz zmusza inwestorów do stosowania rekuperacji, bo od początku 2021 w tym samym dokumencie „Warunki techniczne jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, pojawiły bardzo wysokie wymagania energooszczędności. W wielu przypadkach zastosowanie odzysku ciepła na wentylacji jest warunkiem absolutnie niezbędnym, aby budynek spełniał wyśrubowane wymagania co do zużycia energii na cele ogrzewania.
Nowe standardy energooszczędności obowiązujące od 2021 są następstwem stopniowego podnoszenia wymagań, które było zapoczątkowane w 2013. Od tamtego roku dla wielu projektantów, architektów i inwestorów już było oczywiste, że rozwiązania energooszczędne w budownictwie są koniecznością. Dlatego stosowanie instalacji wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, czyli rekuperacji zaczęło się upowszechniać w niezwykle dynamiczny sposób. Działo się to z wykorzystaniem kanałów HDPE, ponieważ zastosowanie w budownictwie mieszkaniowym kanałów z blachy tradycyjnej wentylacji podnosiłoby koszty budowy w sposób radykalny (konieczność zwiększenia wysokości pomieszczeń i w konsekwencji budynków); lub wręcz nie byłoby możliwe przy zwyczajowych wysokościach kondygnacji przyjmowanych dla budowy domów jednorodzinnych. Tymczasem kanały z HDPE są od lat stosowane w wielu europejskich krajach w domach mieszkalnych, stąd dostępne były dopracowane rozwiązania. Przykładem są właśnie kanały VASCO EASY FLOW, które w krajach Beneluxu zostały wprowadzone do budownictwa mieszkaniowego już w 2011 roku i od tamtej pory są stale udoskonalane.
Zmiany polegają na dodaniu w paragrafie 267 punktów 1a i 1b w uzupełnieniu do wcześniejszego punktu 1 określającego wymaganą klasę odporności na ogień dla kanałów stosowanych w systemach wentylacji. O ile punkt 1 nie odnosi się do rodzaju budynku, czyli dotyczy wszelkiego typu budowli nowe punkty opisują w szczególności budynki mieszkalne:
„1a. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do budynków mieszkalnych jednorodzinnych stanowiących jeden lokal mieszkalny.”
To oznacza, że w domach jednorodzinnych wolnostojących w tym zakresie w ogóle nie są stawiane żadne wymagania w zakresie klasy reakcji na ogień dla kanałów stosowanych w instalacji rekuperacji.
„1b. W budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, w których wydzielono dwa lokale mieszkalne albo jeden lokal mieszkalny i lokal użytkowy, oraz w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, w obrębie jednego lokalu mieszkalnego, dopuszcza się stosowanie przewodów wentylacyjnych o klasie reakcji na ogień co najmniej E pod warunkiem zainstalowania w miejscu przejścia przewodów wentylacyjnych przez przegrody wydzielające lokal mieszkalny lub lokal użytkowy:
1) w budynkach niskich (N) i średniowysokich (SW) – zabezpieczenia ogniochronnego o klasie odporności ogniowej co najmniej E I 30;
2) w budynkach wysokich (W) i wysokościowych (WW) – przeciwpożarowej klapy odcinającej o klasie odporności ogniowej co najmniej E I S 60.”
Z punktu 1b. wynika, że w domach jednorodzinnych w zabudowie bliźniaczej i szeregowej, a także w poszczególnych lokalach mieszkalnych w budownictwie wielorodzinnym, mogą być stosowane kanały o klasie odporności na ogień co najmniej E (a taką posiadają kanały EasyFlow VASCO), a dodatkowym wymaganiem dla ochrony przeciwpożarowej jest stosowanie odpowiednich zabezpieczeń tylko w przypadku jeśli kanały przechodzą pomiędzy poszczególnymi strefami, czyli pomiędzy odrębnymi lokalami mieszkalnymi.
Należy tu zauważyć, że w przypadku domów zabudowie bliźniaczej i szeregowej prawie nigdy nie projektuje się przejść pomiędzy poszczególnymi lokalami, ponieważ każda instalacja rekuperacji przynależy do połowy bliźniaka lub segmentu w szeregówce. W tej sytuacji spełnienie samego wymogu klasy reakcji na ogień E przez przewód wentylacyjnych (kanał EasyFlow) jest wystarczające.
W budynkach wielorodzinnych wielopoziomowych wentylację nawiewno-wywiewną dla poszczególnym mieszkań można rozwiązać na kilka sposobów:
Przykładem dla kompleksowego zastosowania wentylacji w poszczególnych mieszkania jest opracowane przez firmę Vasco i z powodzeniem stosowane na rodzimym rynku firmy, czyli w krajach Beneluxu rozwiązanie: system Polyflow. Jest to komin wentylacyjny wykonany ze stali nierdzewnej typu rura w rurze, co oznacza, że obsługuje zarówno czerpnię jak i wyrzutnię. W zależności od wersji i rozmiaru może transportować do 2000 tys. m3/h przepływu powietrza świeżego i usuwanego oraz może mieć wysokość nawet od 12 kondygnacji.
Każdy wyodrębniony lokal mieszkaniowy stanowi strefę ochrony przeciw pożarowej, także szacht techniczny jest osobną strefą. Klapy odcinające muszą być montowane na przejściach pomiędzy lokalem mieszkalnym a szachtem technicznym. W obrębie samego lokalu mieszkaniowego rozprowadzanie kanały wentylacyjne muszą mieć klasę odporności na ogień co najmniej E.
Taka organizacja przestrzeni w budynku wymaga od architektów uwzględnienia odpowiednich szachtów dla prowadzenia pionu wentylacyjnego Polyflow, ale dzięki temu wyeliminowane zostaje wykonywanie czerpni i wyrzutni dla poszczególnych mieszkań na elewacji. W budynku mieszkalnym wielorodzinnym każde mieszkanie jest traktowane jako odrębna strefa ochrony przeciwpożarowej, dlatego na przejściu przez ścianę pomiędzy mieszkaniem, a szachtem wentylacyjnym musi być zamontowana klapa odcinająca. Instalacja wewnętrzna jest rozprowadzana wewnątrz mieszkania, w tej sytuacji musi być wykonana z kanałów z klasą odporności E, co oznacza, że system Vasco EasyFlow jest w całości zgodny w wymaganiami prawa budowlanego w Polsce.
Nikt nie przeczy temu, że klasa A reakcji na ogień jest bezpieczniejsza niż klasa E. Ale czy takie podniesienie wymagań dla tej instalacji ma rzeczywiście coś wspólnego z bezpieczeństwem mieszkańców? To jest temat dla ekspertów od pożarnictwa, ale warto zwrócić uwagę na podstawowy fakt, że dom wybudowany z wentylacją mechaniczną jest wielokrotnie bardziej bezpieczny na rozprzestrzenianie ognia, niż każdy dom z wentylacją grawitacyjną, niezależnie od tego jakie materiały zostaną użyte do jego wybudowania.
Jest tak przede wszystkim dlatego, że dom z rekuperacją musi być domem szczelnym, świeże powietrze do niego doprowadzane jest kanałami poprzez rekuperator w kontrolowany sposób. W przypadku wybuchu pożaru kanały doprowadzające świeże powietrze, a więc tlen niezbędny do rozszerzania ognia, wraz z wentylatorami i wymiennikiem w rekuperatorze będą hamować przepływ powietrza. Zupełnie inaczej dzieje się w domu z kominami grawitacyjnymi, które po wpływem gorącego dymu bardzo intensywnie wzmagają zaciąganie z zewnątrz powietrza z dużą zawartością tlenu co powoduje rozszerzanie pożaru. Dom bez rekuperacji ma liczne nieszczelności, które umożliwiają przyśpieszenie zaciągania powietrza z dużą ilością tlenu i w takim domu pożar po krótkim czasie wybucha ze zwielokrotnioną siłą.
Znane są przypadki pożarów w domach z rekuperacją mechaniczną i wypowiedzi strażaków, którzy twierdzili, że właśnie dzięki temu, że nie było efektu ciągu na kominach, pożar się nie rozszerzył i został ugaszony na wczesnym etapie.
Dlatego warto mieć otwartość na nowe rozwiązania i nie przenosić starych nawyków w myśleniu na zupełnie nowe rozwiązania techniczne. Systemy rekuperacji oparte na kanałach HDPE są stosowane od wielu lat w różnych krajach, są bezpieczne, dają komfort świeżego i zdrowego powietrza, dzięki filtrom w rekuperatorze pozwalają przestrzeń domu ustrzec od smogu w zimie, od alergenów latem. A do tego dają oszczędności na kosztach ogrzewania domu i również chłodzenia klimatyzacją latem, co przy zmianach klimat staje się tak samo niezbędne.
